معجم مقاییس اللغة المجلد 5

اشارة

سرشناسه : ابن فارس، اجمد بن فارس، - ق 395

عنوان و نام پدیدآور : معجم مقاییس اللغة/ لابی الحسین بن فارس بن زکریا؛ بتحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون

مشخصات نشر : بیروت : دارالفکر ، 1399ق = 1979م = 1358.

مشخصات ظاهری : 6 ج

موضوع : زبان عربی -- واژه نامه ها -- متون قدیمی تا قرن 14

موضوع : زبان عربی -- واژه نامه

توضیح : «معجم مقاییس اللغة» اثر ابوالحسن احمد بن فارس بن زکریا ، از مهم ترین معاجم لغوی زبان عربی به شمار می رود که به کوشش عبدالسلام هارون مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.گفته می شود ابن فارس بسیار به ابن درید علاقه مند بوده و در بسیاری از کارهایش روش او را پیش می گرفته؛ لذا پس از این که ابن درید کتاب « الاشتقاق » را تالیف کرد، ابن فارس بر آن شد تا با تالیف معجمی کامل این ایده (اشتقاق) را پیاده کند؛ لذا کتابش را مقاییس نامید و به تعبیر بعضی محققان، او از این اسم، اشتقاق کبیر (در اصطلاح لغویون ) اراده کرده است. به اذعان ابن فارس (در مقدمه خود بر کتابش)، او سعی نموده از تمامی منابع لغوی پیشینیان بهره گیرد؛ لهذا کتاب های « العین » خلیل، « غریب الحدیث » ابو عبیده، « مصنف الغریب » ابوعبیده، « کتاب المنطق » ابن سکیت ، و « الجمهره » ابن درید را پنج منبع اصلی برای جمع آوری و تدوین کتابش برمی شمرد.

در این کتاب ابتداء مواد لغات (حروف اصلی کلمه) بر اساس حروف الفباء به 28 قسمت (یعنی 28 کتاب) تقسیم شده است و هر کتاب بر اساس حروف اصلی کلمات به سه باب تقسیم گردیده است؛ باب اول ثنایی مضاعف، باب دوم ثلاثی و باب سوم کلماتی که بیش از سه حرف اصلی دارند ( رباعی و خماسی )

دو قسم اول (ثنایی مضاعف و ثلاثی) بدین شکل مرتب شده اند، در هر بابی بعد از حرف اول (فاء الفعل) حرفی که در ترتیب هجایی، بعد از آن می آید مورد توجه واقع می شود تا این که به آخرین حرف از حروف الفباء برسیم؛ پس از آن دوباره از همزه شروع می شود تا این که به حرف اصلی (فاء الفعل) برسیم.

ص: 1

اشارة